Verschil tussen arm en rijk houdt antibioticaresistentie in stand
Om te voorkomen dat zo veel mensen overlijden aan bacteriën die ongevoelig zijn voor antibiotica, is meer nodig dan alleen nieuwe medicijnen.
Bijna vijf miljoen mensen ter wereld overlijden elk jaar aan een infectie met een bacterie die ongevoelig is voor antibiotica. Nieuwe medicijnen zijn nodig, maar lossen niet alle problemen op. Betere preventie en effectievere inzet van bestaande middelen kunnen veel leed voorkomen, schrijven onderzoekers in een serie artikelen in het medisch-wetenschappelijke blad The Lancet.
Het échte probleem van antibioticaresistentie is ongelijkheid, schrijft The Lancet in een bijbehorend commentaar. Antibioticaresistentie maakt patiënten over de hele wereld kwetsbaar voor levensbedreigende bacteriën. Waar rijke landen overmatig antibioticagebruik juist proberen te beperken om te voorkomen dat bacteriën resistent worden, sterven in arme landen mensen omdat ze simpelweg geen antibiotica kunnen krijgen.
Enerzijds moet het voor farmaceuten aantrekkelijker worden om medicijnen te ontwikkelen – zowel nieuwe antibiotica als vaccinaties die infecties voorkomen. Tegelijkertijd kunnen ook de diagnostiek en het gebruik van bestaande tests en medicijnen beter, schrijft een aantal onderzoekers in een van de Lancet-papers.
Nederland heeft van alle Europese landen het laagste antibioticagebruik en behoort tot de landen met het kleinste aantal doden als gevolg van antibiotica-resistente bacteriën. Toch is het ook een Nederlands probleem, zegt co-auteur Heiman Wertheim, hoogleraar medische microbiologie van het Radboudumc in Nijmegen. ,,Bedenk alleen al dat 70 procent van de backpackers uit Azië terugkomt met een resistente bacterie in de darmen. In een open samenleving houd je die niet buiten. In het ziekenhuis zijn resistente ziekteverwekkers relatief goed onder controle. Maar door druk op de zorg is er meer zorg thuis en de consequentie daarvan voor verspreiding van resistentie hebben we niet goed in beeld.”
Antibioticaresistentie staat hoog op de agenda van de Verenigde Naties, die er in september een speciale Algemene Vergadering aan wijdt. Het is een veelkoppig monster zonder eenduidige oplossingen. Infecties voorkomen – schoon drinkwater, riolering, vaccineren – zou al 750.000 doden kunnen voorkomen, is de verwachting.
Diagnostiek kan daarnaast veel beter, betoogt Wertheim. ,,Infecties kunnen overal in het lichaam zitten, en worden veroorzaakt door allerlei pathogenen. In veel landen ontbreken de kennis en middelen om de juiste diagnostiek en therapie op het goede moment in te zetten.”
Simpel sneltestje van 50 cent
Een voorbeeld: nu worden bij luchtweginfecties vaak pcr-tests gebruikt om de ziekteverwekker te identificeren. ,,Maar dat doet weinig om antibioticagebruik te verlagen. Terwijl je met een simpel sneltestje van 50 cent de mate van ontsteking kunt meten. Als de ontstekingsgraad laag is, kun je afwachten. We hebben in Vietnam laten zien dat je daarmee onnodig antibioticagebruik kunt terugdringen.”
Tegelijk zijn ook nieuwe antibiotica nodig om bacteriën die resistent zijn tegen bestaande middelen te behandelen. Maar die komen er te weinig, en ook daar speelt ongelijkheid een rol. ,,Het kost één tot drie miljard euro voordat een nieuw antibioticum op de markt komt. In rijke landen zijn relatief weinig resistentie-infecties en duurt een kuur te kort om de investeringen terug te verdienen. Lage- en midden-inkomenslanden, waar de medicijnen het hardst nodig zijn, kunnen die duurdere medicijnen niet betalen.”
Veel medicijnen blijven bovendien lang in de pijplijn hangen. ,,Het ontwikkelproces zou sneller moeten kunnen”, zegt Wertheim. ,,Als een middel sneller door alle onderzoeksfasen kan, kun je dat eerder voorschrijven aan patiënten met een resistente bacterie waar ze anders aan doodgaan.”
Wertheim denkt dat het ontwikkelen van nieuwe antibiotica aantrekkelijker wordt voor farmaceuten als overheden mee investeren en langjarige afnamegaranties geven. ,,Het is van belang om levensreddende medicijnen op de plank te hebben.”
In Nederland hebben twee ministeries (Medische Zorg en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) half mei een actieplan gepresenteerd om antibioticaresistentie terug te dringen. Hierin wordt breder gekeken dan alleen antibiotica voor mensen en dieren. Steeds duidelijker wordt bijvoorbeeld dat bacteriën niet het enige probleem zijn, en dat niet alleen het gebruik van antibiotica bij mensen en dieren omlaag moet. Ook schimmels, virussen en eencellige parasieten worden resistent. Zelfs schimmelbestrijders in bijvoorbeeld hout en matrassen liggen nu onder het vergrootglas.
< nieuwsoverzicht